شاقول ابن سینا به انگلیسی pendulums of Ibn Sina، یک ابزار شبیه به آونگ است.

توسط ابوعلی سینا، پزشک، فیلسوف و دانشمند مشهور ایرانی، استفاده می‌شده است.

معمولاً از یک قطعه فلزی یا چوبی تشکیل شده که با یک نخ یا زنجیر آویزان است.

همچنین شاقول ابن سینا کاربردهای مختلفی دارد، از جمله:

• کشف گنج و فلزات: برخی معتقدند که این شاقول می‌تواند محل گنج‌ها یا فلزات را در زیر زمین پیدا کند.
• تشخیص بیماری: برای تشخیص برخی بیماری‌ها یا عوامل روانی مؤثر بر بیمار استفاده می‌کرده است.
• پیش‌بینی و پاسخ به سوالات: در برخی از باورها، از این شاقول برای دریافت پاسخ به سوالات خاصی از طریق حرکات آن استفاده می‌شود، با این باور که این حرکات با ضمیر ناخودآگاه فرد ارتباط دارند.

دستگاه شاقول (به انگلیسی: pendulum) به یک ابزار ساده و کلاسیک گفته می‌شود.

شاقول جیوه ای از یک وزنه (یا هر جسم سنگین) تشکیل شده است.

توسط یک نخ، سیم، یا میله از یک نقطه ثابت آویزان شده و می‌تواند آزادانه به جلو و عقب نوسان کند.

اجزاء اصلی شاقول

• وزنه (Bob): جسم سنگینی که در انتهای نخ قرار دارد.
• نخ یا میله (String or Rod): وسیله‌ای که وزنه را به نقطه آویز متصل می‌کند.
• نقطه آویز (Pivot Point): نقطه‌ای که شاقول از آن آویزان است و حول آن نوسان می‌کند.

اصول فیزیکی کارکرد شاقول

شاقول بر اساس قوانین فیزیک، به‌ویژه قانون گرانش و نوسان هماهنگ ساده، کار می‌کند.

هنگامی که وزنه از حالت تعادل خود به یک طرف کشیده و رها می‌شود، نیروی گرانش آن را به سمت پایین می‌کشد.

این نیرو باعث حرکت رو به جلو و عقب وزنه می‌شود و به این ترتیب، نوسان ایجاد می‌شود.

کاربردهای شاقول

1. اندازه‌گیری زمان: یکی از مهم‌ترین کاربردهای تاریخی شاقول، در ساعت‌های پاندولی (ساعت‌های دیواری قدیمی) است. گالیله کشف کرد که دوره نوسان شاقول (مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک نوسان کامل انجام شود) تقریباً ثابت است و به وزن وزنه یا دامنه نوسان بستگی ندارد. این ویژگی، آن را به یک ابزار بسیار دقیق برای اندازه‌گیری زمان تبدیل کرد.
2. تعیین جهت و تراز: مهندسان و بناها از شاقول برای تعیین خط عمود (خطی که دقیقاً ۹۰ درجه با سطح افقی زاویه می‌سازد) استفاده می‌کنند. این ابزار به آن‌ها کمک می‌کند تا دیوارها، ستون‌ها و سازه‌ها را به درستی و کاملاً عمودی بسازند.
3. ابزار آموزشی: در آزمایشگاه‌های فیزیک، از شاقول برای مطالعه مفاهیم انرژی، نوسان و گرانش استفاده می‌شود.
4. باورهای متافیزیکی: در برخی باورها، از شاقول (مانند شاقول ابن سینا) برای گنج‌یابی، تشخیص انرژی‌ها، یا پاسخ به سوالات از طریق حرکات غیرارادی دست (پدیده ایده‌موتور) استفاده می‌شود.

به طور خلاصه، شاقول یک ابزار ساده فیزیکی با کاربردهای متنوع است. از زمان‌های قدیم تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته است.

از شاقول ابن سینا در گنج‌یابی به عنوان یک ابزار متافیزیکی استفاده می‌شود، نه یک وسیله علمی.

اساس کار آن بر این باور است که شاقول می‌تواند به انرژی‌ها یا ارتعاشات مرتبط با وجود فلزات یا گنج‌ها در زیر زمین واکنش نشان دهد.

با این حال، از دیدگاه علمی، این ادعا پایه و اساس محکمی ندارد و به پدیده‌ای به نام اثر ایدئوموتور مربوط می‌شود.

نحوه عملکرد در گنج‌یابی

1. آماده‌سازی: فردی که از شاقول استفاده می‌کند، وزنه آن را به آرامی با انگشتانش نگه می‌دارد، در حالی که آن را بالای منطقه‌ای که مشکوک به وجود گنج است، حرکت می‌دهد.
2. تمرکز: کاربر با تمرکز کامل، نیت خود را برای یافتن گنج یا فلزات در ذهن مجسم می‌کند.
3. انتظار برای حرکت: با حرکت در منطقه مورد نظر، کاربر منتظر می‌ماند تا شاقول به صورت خودکار شروع به حرکت کند. حرکات معمولاً به یکی از دو شکل زیر تفسیر می‌شوند:
   • حرکت چرخشی یا دایره‌ای: نشان‌دهنده وجود گنج یا فلز در زیر محل مورد نظر است.
   • حرکت خطی (به جلو و عقب): به معنای عدم وجود چیزی در آن نقطه است.
4. تفسیر نهایی: کاربر معتقد است که هرچه چرخش شاقول قوی‌تر و سریع‌تر باشد، گنج نزدیک‌تر یا بزرگ‌تر است.

نحوه کارکرد شاقول ابن سینا به شیوه ای است که بیشتر به باورهای فراعلمی و روانی بستگی دارد تا اصول علمی فیزیکی.

این شیوه کار بر پایه حرکات غیرارادی دست فردی که شاقول را نگه داشته، استوار است.

همچنین این فرآیند معمولاً به این شکل است:

1. آماده‌سازی: فردی که می‌خواهد از شاقول استفاده کند، وزنه آن را بین انگشت شست و اشاره خود نگه می‌دارد و آن را بالای یک شیء، نقشه، یا حتی روی دست خود معلق می‌کند.
2. تمرکز و سؤال: کاربر روی موضوع یا سؤالی خاص، مانند “آیا این محل دارای گنج است؟” یا “آیا این غذا برای من مفید است؟”، تمرکز می‌کند.
3. حرکات شاقول: با تمرکز و آرامش، شاقول جیوه ای به یکی از دو شکل زیر شروع به حرکت می‌کند:
   • حرکت دایره‌ای: به سمت عقربه‌های ساعت یا خلاف آن می‌چرخد.
   • حرکت خطی: به جلو و عقب یا به چپ و راست نوسان می‌کند.
4. تفسیر حرکات: کاربر از قبل برای این حرکات، معنایی تعیین کرده است. برای مثال:
   • حرکت دایره‌ای به سمت عقربه‌های ساعت به معنای “بله” یا “مثبت” است.
   • حرکت خطی به جلو و عقب به معنای “خیر” یا “منفی” است.
   • حرکت نامنظم یا سکون ممکن است به معنای “نامشخص” یا “نمی‌توان پاسخ داد” باشد.